Ορισμένα εκ των μηχανευμάτων, που αν και ανήκουν σε μεταγενέστερες περιόδους, δεν είναι ευρέως γνωστά στην πλειοψηφία του κόσμου, προκαλούν «πονοκέφαλο» στους εκάστοτε μηχανικούς προσπαθώντας να καταλάβουν τον μηχανισμό τους.
Στους αρχαίους ναούς συναντάμε αριστουργήματα του αυτοματισμού με χρήση των πνευματικών (πίεση του αέρα) αλλά και του ηλεκτρομαγνητισμού . Μεγαλύτερο δέος προκαλεί κατασκεύασμα του Ήρωνος του Αλεξανδρινού, το οποίο αναπαριστά μια θεότητα που κρατά ένα δοχείο στο οποίο ο πιστός έριχνε νερό, ενώ πίσω υπήρχε ένα άλογο.
Καθώς ο πιστός γύρναγε την θεότητα προς το μέρος του αλόγου εκείνο έπινε το νερό από το δοχείο. Η αρχή λειτουργίας ήταν η εξής: καθώς περιστρεφόταν η θεότητα ως προς τον άξονα της ο οποίος ήταν και παράλληλα δίοδος νερού, όταν ερχόταν μπροστά από το άλογο, νερό από μικρή δεξαμενή κάτω από την παράσταση μέσο της διόδου πήγαινε σε πιο κάτω δεξαμενή.
Με την υποπίεση που δημιουργούταν μέσω ενός τηλεσκοπικού σωλήνα που διαπέρναγε το άλογο, εκείνο ρουφούσε το νερό. Ο μηχανισμός ερχόταν στην αρχική του κατάσταση όταν ο ιερέας έκοβε τον λαιμό του αλόγου με ένα μαχαίρι και καθώς πέρναγε εκείνο ενεργοποιούσε μια σειρά οδοντωτών τροχών.
Άλλα γνωστά αυτόματα ήταν ο θάνατος του δράκου από τον τοξοβόλο. Ο τοξοβόλος έριχνε ένα βέλος και σκότωνε τον δράκο με σκοπό να πάρει τα μήλα των εσπερίδων ο μηχανισμός κινούταν χάρη σε πεπιεσμένο αέρα. Ακόμα είναι το αιρούμενο άρμα του ήλιου το οποίο πετούσε χωρίς καμία υποστήριξη σε πλήρη συγχρονισμό με τον ήλιο σύμφωνα με τον επίσκοπο Καρθαγένη. Εδώ έχουμε χρήση του ηλεκτρομαγνητισμού.
Η «τεχνολογική διακόσμηση» του ναού, βέβαια, δεν ήταν το μόνο που τύγχανε ιδιαίτερης προσοχής. Ήταν και η κατασκευή του και το μέγεθος του. Γενικά με το πέρας των χρόνων τα κτίσματα γίνονταν όλο και μεγαλύτερα. «Αναπάντητος γρίφος» παραμένει ακόμα και σπασμένος κιωνσήμερα ένας κίονας, ο οποίος σπασμένος έφτανε το μήκος των 4,5 μέτρων και διάμετρο 2,2 μέτρα.
Πώς μεταφέρονταν αυτοί οι κολοσσιαίων διαστάσεων όγκοι από συμπαγή πέτρα σε τόσο δύσβατες περιοχές; Πώς φορτώθηκαν και φυσικά τι είδους ανυψωτικοί μηχανισμοί χρησιμοποιήθηκαν γι αυτές τις διαδικασίες; Πώς ήταν τοποθετημένοι ώστε να μην βυθίζονται από το υπέρμετρο βάρος; Φυσικά όλο και κάποια παράλογη-αιτιολογική βάση θα σκαρφιστούν μερικοί, προκειμένου να μην παραδεχτούν την αλήθεια.
Εντύπωση ακόμα προκαλεί το Δρακόσπιτο στο βουνό Όχη της Ευβοίας, όπου βρίσκεται σε ύψος 1450 μέτρων όπου μόνο ο βράχος στην κορυφή του σπιτιού πάνω από την είσοδο είναι πάνω από 10 τόνους! Αξίζει να σημειωθεί ότι όλο το σπίτι είναι χτισμένο καθαρά με λαξευμένη πέτρα η μία πάνω στην άλλη όπου ανάμεσα τους δεν μπορείς να βάλεις ούτε μαχαίρι!
Αλλά και για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων όλοι μας έχουμε ακούσει και εντυπωσιαστεί με το πώς ένα κουτί με γρανάζια δίνοντας κίνηση σε μία τροχαλία και ο χρήστης βλέπει τις κινήσεις του ήλιου , της γης , της σελήνης σε διάφορες μεταξύ τους φάσεις κ.α. (σαν να μην έφτανε αυτό βρέθηκε και το γρανάζι της Σαρδηνίας που τάραξε ακόμη περισσότερο τα νερά)
Ο μηχανισμός αυτός αποτελούμενος από 30 γρανάζια είναι απόλυτα ακριβής, παρόλα αυτά όμως, αν σκεφτεί κάποιος ένα βήμα παραπέρα θα δει ότι με την εξοικείωση που είχαν οι αρχαίοι στην γεωμετρία και την αστρονομία ήταν απλά θέμα μαθηματικών να βγάλει ο κατασκευαστής του από τον λόγο των διαμέτρων των αρχικών κύκλων των γραναζιών τις σχέσεις μετάδοσης και έπειτα τις στροφές στην ανάλογη έξοδο προκειμένου να δείξει την χρονική στιγμή που ήθελε.
Σίγουρα αυτή η υπέρβαση θα απασχολήσει για καιρό την επιστημονική κοινότητα καθώς το μοναδικό, που ίσως βοηθήσει στην εύρεση του κατασκευαστικού μυστηρίου είναι η αναφορά σε τόρνο μετάλλων το 400 π.Χ. (ουσιαστικά επρόκειτο για μια λίθινη περιγραφή που είχε παραγγελία μπρούτζινων πόλων και εμπολίων* για να μπουν ανάμεσα σε κίονες ) Από κει και πέρα όμως δεν αρκεί μόνο αυτό για να κατασκευαστεί ένα γρανάζι.
Λίγο πολύ όλοι έχουν πάει στον Παρθενώνα το θεωρούμενο από τους περισσότερους σύμβολο της χρυσής εποχής, της δημοκρατίας κλπ. Όλοι θαυμάζουν τα υπέροχα γλυπτά που κάποτε το κοσμούσαν (κλεμμένα και μη) αλλά δυστυχώς το ποιο συναρπαστικό με αυτόν τον ναό μένει στην απαξίωση.
Φυσικά η αναφορά γίνεται για την κατασκευή του και την τέλεια γεωμετρία που τον απαρτίζει. Ακόμα και σύγχρονοι επιστήμονες παραδέχονται ότι με τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα είναι πρακτικά αδύνατον να κατασκευαστεί με τις ίδιες λεπτομέρειες και μέσα σε 9 χρόνια.
Το μήκος του είναι 100 αττικά πόδια ή 30,80 μέτρα όπου ένας αττικός πους είναι 0,30803 ή 1/2Φ όπου Φ=1,61803 και εκφράζει την χρυσή τομή όπου συναντάται πολύ συχνά στην φύση ( αναλογίες σώματος, προσώπου, κυψελών μελισσών, κοχύλια κα). Θεωρείται δηλαδή ως ο κανόνας να εκφραστεί κάτι ωραίο. Ξεκινώντας από χαμηλά ο Παρθενώνας έχει θεμέλια που φτάνουν στο μέγιστο τα 11 μέτρα όπως προέκυψαν από τις ανασκαφές της δεκαετίας του 30.
Στους κίονες του υφίστανται σε μία διόγκωση ως προς το κέντρο που ονομάζεται ένταση το οποίο λίγο πολύ είναι γνωστό. Το θέμα είναι ότι αυτή η μικρή καμπύλη που σχηματίζεται στην κολώνα αν θέλουμε να την αναπαραστήσουμε σε κύκλο αυτός θα πρέπει να έχει μήκος 1600 μέτρα! Πώς λοιπών πέτυχαν τέτοια ακρίβεια καμπυλότητας; Γενικά στην κατασκευή του δεν υπάρχει ούτε μία ευθέα!
Ακόμα όλες οι κολώνες έχουν κλίση προς τα μέσα που κυμαίνεται από 0,9 έως 8,6 εκατοστά και αν τις προεκτείνει κάποιος νοερά θα συναντηθούν δημιουργώντας μια νοητή πυραμίδα. Τα τμήματα τον κιόνων ακουμπούσαν το ένα πάνω στο άλλο με ακρίβεια 1/20 του χιλιοστού εμποδίζοντας ακόμα και τον αέρα να περάσει ανάμεσα.
Αυτές ήταν μόνο ένα μικρό δείγμα των κατασκευαστικών υπερβάσεων των αρχαίων Ελλήνων, των οποίων η εφευρετικότητα τυγχάνει αμέριστου σεβασμού από ολόκληρη την ανθρωπότητα. To μόνο σίγουρο είναι πως οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν τις γνώσεις τους με γνώμονα «το καλαίσθητον και το λειτουργικόν».
Παρόλ’ αυτά ξανατονίζουμε πως αυτή η περίοδος δεν αποτέλεσε το απόγειο της ελληνικής τεχνολογίας. Χιλιετίες πριν η αρχαία ελληνική τεχνολογία ήταν πολύ περισσότερο εξελιγμένη. Ο εν λόγω πολιτισμός χάθηκε προσωρινά με τον, από αρχαίες πηγές αναφερόμενο, ελληνο-ατλαντικό πόλεμο περί το 9.500 π.Χ. και ξαναγεννήθηκε στην ίδια χώρα, η οποία τον είχε αναδείξει και παλιότερα.
Παναγιώτης Χατζόπουλος, Φοιτητής Μηχανολογίας
*Τα εμπόλια χρησιμοποιούνταν για την ασφαλή σύνδεση των σπονδύλων των κιόνων.
Επρόκειτο δηλαδή, για ξύλινα στοιχεία τετραγωνικής διατομής που τοποθετούνταν σε αντίστοιχες τετραγωνικές εγκοπές στο κέντρο των σπονδύλων. Τα «εμπόλια» έφεραν οπές στο κέντρο τους και συνδέονταν μεταξύ τους με τον «πόλο» έναν κατακόρυφο ξύλινο συνήθως αξονίσκο που επέτρεπε την ελεύθερη περιστροφή των σπονδύλων.